Yapılan araştırmalara göre, ailedeki disiplin anlayışı ve anne baba tutumları çocukların toplumsal, ruhsal ve duygusal gelişmelerinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu alanda yapılan daha önceki çalışmalara göre anne-babanın çocuğuna karşı olan tutumları genel olarak “demokratik, otoriter, aşın koruyucu ve ilgisiz” olmak üzere dört grupta incelenmektedir ve her birinin çocuğun kişilik gelişimini farklı açıdan etkilediği bilinmektedir.

1-Demokratik Tutum: Bu tutuma sahip anne- babalar çocuğun keşfetme duygusuna saygılı ve destekleyici bir ortam sunarlar. Çocuğun ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulunur ve birey olarak çocuğa belli sınırlar içinde özgürlük verilir. Bu tutumu sergileyen anne ve babalar çocuğun birey olarak kendini geliştirmesine destek verir ve çocuğun kendi kararını alma becerisini destekler.

Demokratik bir tutum sergileyen aile ortamında yetişen çocuklar genel olarak şu özelliklere sahiptir:

• Sosyalleşmiş, işbirliğine giren çocuklardır

• Özgüvenleri yüksektir, sorumluluk sahibidirler

• Kendine ve başkalarına güvenir

• Yaratıcı ve bağımsızdır.

• Kurallara ve otoriteye saygı duyar.

2-Aşırı Koruyucu Tutum: Anne- babanın aşırı derece koruyucu tutumu çocuğun gereğinden fazla kontrol altına alınması ve korunması anlamına gelir.

• Çocuğun yapması gereken her şeyi ebeveyn yaptığı için çocuk girişim yeteneğinden yoksun, tek başına karar vermekten çekinen ve anne babaya bağımlı bir kişilik yapısı geliştirir.

• Çocuk bir problemle karşılaştığında, aile çocuğun yerine çözer. Bu sebeple çocuğun problem çözme becerisi gelişmez

•Sosyal gelişimi zayıft ya da yavaş olabilir.

3-Otoriter Tutum: Anne baba çoğunlukla hoşgörüsüz, katı ve baskıcı bir tutum içindedirler. Çocuğun davranışları katı standartlarla değerlendirilir, çocuğa hata ve yanlış yapma hakkı pek verilmez. Çocuktan kurallara sorgulamadan uyması beklenir, evde her şey kurallara ve saatlere bağlıdır.

•Çocuk anne babanın kurallarını yerine getirme çabasında olduğu için kendini ifade edemez

•Stresli, tedirgin çocuklardır

•Sessiz çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır

• Çocuklarda aşağılık duygusu gelişebilmekte ya da isyankâr bir tutum sergileyebilmektedirler.

4-İlgisiz Anne-Baba Tutumu: Bu tutum, çocuğa karşı ilgisiz,çocuğun ihtiyaçlarına karşı duyarsız, kontrolü gevşek anne baba tutumudur. Bu tür ailelerde disiplin yok denecek kadar azdır. Çocukları yönlendirme ve kontrol söz konusu değildir, çocuklar kendi hallerine bırakılmıştır.  Çocukların davranışları sınırlandırılmaz.

• Çocuk hangi davranışın doğru hangisinin yanlış olduğunu bilemez.

• Kurallara uymakta ve grup içinde uyum sağlamakta zorluk çeker.

• Oyun kurmakta ve günlük plan yapmakta zorlanır.

Sonuç olarak,  çocuğun gelişen kişiliği üzerinde anne babanın tutumu güçlü bir etkiye sahiptir. Bu etkinin olumlu ya da olumsuz oluşu ailenin takındığı tutuma bağlı olarak değişmektedir. Anne babanın otoriter tutumu çocuğun bağımsız bir birey olarak gelişimini engeller. Demokratik tutum çocuğun keşfetme duygusuna izin veren,  kendi kendine karar alabilen ve sorumluluk duygusu gelişmiş bireyler yetişmesine izin veren bir ortam sunar.  İlgisiz tutum ise, çocuğun gelişim ve büyüme döneminde yalnız bırakan ve bu önemli dönemde onu ihtiyaç duyduğu ilgi ve uyarandan yoksun bırakılmasına sebep olur. Yukarıda belirtilen ebeveyn tutumları içinde, demokratik anne baba tutumu çocuğun kişilik gelişimine maksimum düzeyde katkı sağlamaktadır.

Learn and Play Uzmanlarından

Uzm. Psikolojik Danışman Melike KAPLAN